افزایش تعدادزلزله ها و شعبده بازی در پیش بینی آن، پیش آگهی زمین لرزه با روش های علمی میسر است - مهسان بلاگ

به گزارش خبرنگار خبرنگاران، زلزله در ایران دیگر همزاد همه ما گردیده است. زلزله می آید و از سر بی برنامگی خرابی به بار می آورد و بعد از آن بی خانمانی عده ای و دیگر هیچ. این سناریویی است که بعد از هر رخداد لرزه ای با آن روبرو هستیم و این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، زلزله یکی از مخاطرات طبیعی همیشگی ایران است و باید بتوانیم در کنار آن زندگی مسالمت آمیز داشته باشیم.

اما در این بین بعد از هر زلزله پای افرادی به میدان باز می گردد که همچون نوستراداموس داعیه پیش بینی رخداد طبیعی را دارند که به گفته دکتر مهدی زارع ، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم پیش بینی زلزله فرآیند مطالعات و فعالیت های علمی است، نه شعبده بازی و شبه علم.

وی معتقد است از آبان ماه سال گذشته به بعد تعداد زمین لرزه ها در ایران بیشتر گردیده و بنابراین ذکر اینکه زلزله ای در راه است و ارتباط دادن این پیش بینی ها به زلزله های کوچک و با بزرگای کمتر از 5 و نسبت دادن این پیش بینی به یک منطقه بزرگ (و نه نقطه یا گسلی خاص) بیشتر به شعبده بازی شبیه است تا علم.

نظرات این محقق حوزه زلزله در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (خبرنگاران) قرار داده، چنین است:

پیش بینی زلزله محصول فعالیت هایی علمی (و نه شبه علمی و شعبده بازی) در علم زلزله شناسی صورت می گیرد و هدف از آن پیش آگاهی و اطلاع رسانی از مکان، بزرگا و زمان (به صورت دقیق و یا به احتمال) رخداد زلزله در آینده همچنین پیش یابی احتمال رخداد خطر زلزله (شتاب، شدت، سرعت طیفی، شدت دستگاهی) در بازه های زمانی کوتاه مدت است.

پیش بینی زلزله علم بوده و قابل پیش بینی است

ما زلزله را به عنوان یک پدیده طبیعی مطالعه می کنیم و بنابه تعریف روش علمی، هر پدیده طبیعی با روش علمی قابل پیش بینی است. مشاهده پیش نشانگرهای مختلف و گزارش شدن برخی از آنها توسط مردم (تغییر رنگ آب های رودخانه ها، تغییر رفتار پرندگان و سایر حیوانات، تغییرات آب و هوا شناختی و ...) و سپس رخداد زلزله های بزرگ نشانگر آن است که به هر روی می توان در این راه کوشش کرد و انتظار دستیابی به نتایج قابل توجه هم حتی در کوتاه مدت داشت.

متأسفانه بر اساس جو رسانه ای و فضای منفی بوروکراتیک و همچنین بر مبنای تصور عامه مردم از پیش بینی زلزله، همواره نگاه غالب به مسأله (انتظار معمول از این موضوع) ارائه زمان و مکان و بزرگای زلزله به صورت قطعی است، به نحوی که بتوان در کوتاه زمان، قبل از واقعه با پیش آگاهی نسبت به موضوع نسبت به تخلیه مکان مورد نظر اقدام کرد. البته این ایده آل ترین وضع ممکن است و به احتمال کمترین احتمال برای دستیابی به چنین وضعی حداقل در کوتاه مدت وجود دارد و هدفمان را مطالعه و توسعه علم پیش بینی زلزله قرار داده ایم. در آینده می توان با استفاده از انجام پژوهش های کاربردی در این باب به پیشرفت ها و نتایج کاربردی و در کوتاه و میان مدت دست یافت.

با نصب شبکه نسبتا پر تعداد ایستگاه های لرزه نگاری در پیرامون شهر تهران و همچنین امید به دریافت منظم داده ها با حضور مثبت در یک کنسرسیوم از مؤسسات فراهم نماینده داده های زلزله شناختی امکان تهیه چنین نقشه های پیش بینی احتمالی (پیش یابی) برای میزان شدت و شتاب زلزله برای بازه کوتاه مدت (در حد ماه و هفته) حداقل درمنطقه تهران و پیرامون (شبیه نقشه های هواشناسی) وجود دارد.

در پژوهشگاه زلزله برنامه های پیش بینی زلزله به صورت آموزشگاهک دنبال گردیده و پروژه هایمان از مطالعات شبیه سازی کاتالوگ های زلزله برای مناطق با نبود لرزه ای و آرامش موقتی تا بهره گیری از داده های زلزله های ثبت گردیده کوچک به منظور پیش یابی خطر (شتاب یا شدت) زلزله و تحلیل خطر وابسته به زمان است.

اهمیت موضوع و رهیافت پژوهشی و توسعه آموزشگاهک در جهانی امروز

در حال حاضر در جهان از برنامه های پیش بینی کوتاه مدت زلزله در صورتی حمایت می گردد که در جهت فهم مبانی فیزیکی ارتباط بین زلزله ها و برآورد احتمالی رخداد آنها باشند. از سوی دیگر یک برنامه ویژه دراز مدت بر روی گسل سن آندریاس (تحت عنوان رصد عمقی گسل سان آندریاس خلاصه: SAFOD) با مدیریت زلزله شناس برجسته مارک زوبک (Zoback)در حال پیگیری است که در حدود 3 دهه ادامه داشته و شامل برنامه های مفصل حفاری، برداشت های ژئوفیزیکی و ... در پهنه گسل سن آندریاس است.

در کشور روسیه با برداشت های ژئوفیزیکی (در حد 400 هزار کیلومتر در کل فلات پهناور روسیه) در سازمان های مختلف پیش بینی زلزله دنبال می گردد. مثلا در مؤسسه بین المللی پیش بینی نظری زلزله و ژئوفیزیکی ریاضی (MITPAN) تحت نظر آموزشگاه علوم روسیه عمده کوشش ها بر روی برآورد نظری و مدل سازی رخداد و زلزله و توسعه الگوریتم های موفق برای پیش بینی کوتاه مدت و میان مدت زلزله انجام می گردد.

در کشورهای در حال توسعه نیز کوشش های گسترده ای در کشور هند در این زمینه انجام گردیده و در مؤسسه فناوری هندوستان در رورکی، دپارتمان پیشرفته ای به این منظور برای مطالعه نظری و رصد رخداد زلزله ها وجود دارد. همچنین در وزارت علوم و فناوری هند، اداره ویژه ای برای سازماندهی برنامه های پژوهشی در این زمینه وجود دارد. این اداره نقش ستادی برای سازماندهی تمام فعالیت های پژوهشی در کشور هند که در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی آن کشور در مورد زلزله دنبال می گردد، به عهده دارد.

چالش پیش بینی زلزله

به هر حال پیش بینی زلزله اگر چه مشکل است، ولی غیر ممکن نیست (این عبارت مربوط به Knopoff دانشمند معروف زلزله شناسی آمریکایی روس تبار است). برای موفقیت یک پیش بینی زلزله، احتمال برآورد رخداد مکان و زمان کوتاه زلزله حتی برای زلزله های کوچک باید فراهم گردد.

مسائل ما

اگر تاکنون در پیش بینی زلزله، به ویژه در ایران پیشرفت خاصی نگردیده، دلیل آن است که تقاضای نتایج ملموس داریم، ولی برای یاری به پاسخ دادن به سؤالات نظری در این زمینه سازمان یا نهادی حاضر به یاری نیست. این سؤالات بنیادی باید در غالب پروژه های پژوهشی دنبال گردد و از متخصصان تراز اول نیز برای یاری به راهنمایی چنین مطالعاتی دعوت گردد.

طبیعی است که چنین کارهایی هزینه زا است و هزینه های این موضوعات را معمولا دولت ها می پردازند؛ چرا که معمولا نهادهای خصوصی علاقه به موضوعات بنیادی برای سرمایه گذاری ندارند. اینکه زلزله ها چگونه در مناطق مختلف پوسته در یک ناحیه از فلات ایران به صورت گوناگون و پی در پی رخ می دهند، از سؤالات بنیادی است که تاکنون کوشش مهمی برای پاسخگویی به آن نگردیده است.

اگر برای پاسخ به این نوع سؤالاتی چون توالی این رخدادها به ویژه در 10 ماه گذشته چگونه روی داده است؟ و معنای این رویدادهای زنجیر وار در ایران به ویژه بعد از زلزله آبان ماه سال 1396 ازگله سرپل ذهاب با بزرگای 7.3 چیست؟ حرکت کنیم، در زمینه پیش بینی زلزله نیز (به ویژه برای زمان های کوتاه مدت و میان مدت) قدم بنیادی و مهمی برداشته ایم.

فایده توسعه پیش بینی زلزله به عنوان مستقل و محلی برای توسعه مرزهای علم زلزله شناسی

موضوع پیش بینی زلزله می تواند و باید به توسعه نوآوری در زمینه زلزله شناسی تبدیل گردد. مستقل بودن آن امکان تحرکش را بیشتر می نماید و می تواند به عنوان پیشران حرکت در زمینه علوم زمین جهت های حرکت به سمت مرزهای علم زلزله شناسی را امروز و آینده معلوم کند.

چالش شبه علم و پیش بینی زلزله

این روزها به ویژه پس از وقوع زلزله 21 آبان ماه سال 1396 ازگله سرپل ذهاب، پیش بینی هایی از سوی چند کانال و منبع غیر علمی نه تنها در مورد زلزله بلکه اخیرا در مورد آتشفشان! ارائه می گردد. این چالشی برای دانشمندانی است که در زمینه پیش بینی زلزله فعالیت می نمایند؛ چرا که مدام سوالاتی از آنها در مورد صحت یا عدم صحت پیش بینی هایی می گردد که افراد دیگری با روش هایی ناشناخته انجام داده اند.

پیش بینی زلزله بر اساس منابع و روش هایی مخفی مورد استناد جوامع علمی نیست و در جنوب ایران هر ساله شاهد چندین زلزله در حد متوسط هستیم و این امری طبیعی است. به ویژه از آبان ماه سال گذشته به بعد تعداد زمین لرزه ها در ایران بیشتر گردیده و بنابراین ذکر اینکه زلزله ای در راه است و ارتباط دادن این پیش بینی ها به زلزله های کوچک و با بزرگای کمتر از 5 و نسبت دادن این پیش بینی به یک منطقه بزرگ (و نه نقطه یا گسلی خاص) بیشتر به شعبده بازی شبیه است تا علم؛ چرا که معلوم است که چنین زلزله های کوچکی در این شرایط فراوان رخ می دهند. پیش بینی هایی که بر این اساس ارائه می گردد، مورد توجه جوامع علمی زلزله شناسی جهان نیست.

پیش نشانگرهای آب های زیر زمینی و گاز رادون در چندین زلزله به ویژه در ژاپن، و ایتالیا به تکرار و با موفقیت خود را به عنوان پیش نشانگر موفق نشان داده اند و به همین دلیل است که انجمن بین المللی زلزله شناسی و فیزیک درون زمین کمیته ای برای پیش بینی زلزله دارد که این کمیته دو پیش نشانگر یاد گردیده را برای زلزله مورد تایید قرار می دهد.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری